Malatya, doğu ile batıyı, eski ile yeniyi velhasıl güzel olan herşeyi
bünyesinde barındırır, yeşertir ve kendi rengine boyar. Malatya kültürünün
bu zengin biriki-minden; aşıkları, ve halk
oyunlarından bahsedelim biraz.
Halk
Aşıkları:Türkü bir köprüdür,insanı insana, köyü köye, gurbeti sılaya
bağlar.
Halk
şairleri aslında Hak aşıklarıdır. Her ne kadar halka mal olsalar da bir
yönleri Hakk’a dönüktür. Gurbet bu dünya dediğimiz bekleme salonudur.
Birkaç günlüğüne konaklanan handır. Asıl sıla, hakiki memleket ahiret
alemidir.
Türküler bizim hatıralarımız, önce gençlik sevdamız, sonra
pişmanlıklarımız ve ahir ömrümüzde sığındığımız inzivalarımız.
Malatya, güzel aşıkların şu yalan dünyayı harmanladıkları türkünün diyarı.
Malatyalı aşıklar, orta Anadolu aşıklık geleneğinin özelliklerini
taşırlar, Özellikle 20. Yüzyılda, güçlü aşıklar yetişmiştir Malatya’da.
Türk
tarihinin kader çizgisinde önemli aktörler olan siyasi v askeri
şahsiyetlerin yanında ilmi ve ebedi şahsiyetlerde yetişmiştir, bereketli
Malatya toprağında.
Mehmet Niyaz-i Mısri (ö.1693), Hekimhanlı Sadık (1771-1837), Usuli
(ö.1538), Rengi (1817-1830), Remzi (1848-1907), Pervane
(ö.1919),...Darende, Arguvan ve Arapgirli aşıkların dışında, günümüz
aşıklarından Hektimhanlı Aşık Kadim, Barak Yaylası’ndan Mahmut Coşkuner
aklımıza ilk gelen isimlerdir.
1953’de dünyaya merhaba diyen Hekimhan’ın Hacılar köyünden Aşık Kadim
Mahlası Yusuf Kenan Gözcü’yü hatırlarken, rahmete kavuşan Aşık Mahmut
Coşkuner’i de unutmak olmaz.
Doğaçlama (irticali) söyleyen ve dünyayı gönül gözüyle Fehmi Gür, “Zamana
Göre” de şöyle seslenir:
Deniz
unu deniz, dikkat edelim
Dümen
bozulursa gemi yan gider,
Mesafe
uzaktır tezce varalım;
Elimizden saat gider, gün gider...
Malatyalı; babadır, amcadır, kirvedir, ağadır, haladır, bacıdır. Yeni güne
çıkmış bebedir. Ne olursa olsun türkü söyler, türkü dinler aşıkların
dilinden.
Malatya’da aşık, türkülerle analı-babalı, türkülerle öksüz ve yetimdir.
Bir güvercin yüreği kadar kıpır kıpırdır yüreği. Türküsünde, deyişinde
hüzün Allah’adır önce, sevgiliye sonra kemaliyle hakiki sevgiliye
kavuşmadıkça gönlünün kavgası dinmez. Hep bir çocuk kadar katışıksız ve
arı hayata çağırır insanı.
Kalkın Halaya Samaha: Türküyü söyleyen halayı da çeker. Malatya halayın
merkezi, karışık oyunların oynandığı bir memlekettir. Oyunları da
türküleri gibi çeşitli ve zengindir.
Malatya halk oyunları samah ve halay olmak üzere iki gruptur.
Malatya çevresinde Hızır Samahı, Bozok Samahı (Kırklar Samahı), Demdem
Samahı (Dem Geldi Samahı), Arguvan Samahı, Kırat Samahı gibi samahlar
oynanır.
Halaylar, Malatya yöresinde davul ve zurna eşliğinde oynanan hareketli,
canlı ve cıvıl cıvıl oyunlardır. Bölge’de “Halay çeke”, “Dilan çekme”
olarak anılır. 7,9 ve 11 kişiyle oynanabilen Halayın başını tutana “Halay
Başı”, sonrakine “pöçcü” derler.
Halaya davul, zurna, kaval, bağlama, tef, darbuka, klarnet, saz ve cura
gibi çalgılar verir. Halk oyunlarının bazıları ise şunlardır: Ağırlama,
Alkışta, Aşırma Halayı, Arapgir Halayı, Bapuri, Berde, Beşayak, Çarşı
Halayı, Çeçer, Cezayir oyunu, Dillan, Değirmenci Halayı, Gelin Halayı,
Gerzani Halayı,...
Malatya türküleri halk türküleri gelenegi içinde çok önemli bir yere sahiptir özellikle gurbet ve sevda türküleri ağırlıktadır ve en önemlisi agızlar açısından arguvan ağzı halk müziği içerisinde en önemli yere sahiptir....
en çok bilinen ve dilden dile dolaşan Malatya Türküleri ;
Aşağıdan Gelir Omuz Omuza
Aşağıdan Gelir Omuz Omuza
Çiğdem De Karışmış (Aman Aman) Güle Nergize
Benden Selam Söylen O Vefasıza
Baba Bayramınız (Aman Aman) Mübarek Olsun
Kirve Bayramınız (Aman Aman Aman) Karalı Geçe
Duvara Yaslandım Sigaram İçem
Yağlı Kurşun Geldi (Aman Aman) Ben Nire Gaçam
Kanadım Yoktur ki Havaya Uçam
Baba Bayramınız (Aman Aman) Mübarek Olsun
Kirve Bayramınız (Aman Aman Aman) Karalı Geçe
Yorgun Yorgun Vardım Orak Biçmeye
Köyün Çeşmesinden - Bir Su İçmeye
Yağlı Kurşun Gelir Ciğer Deşmeye
Baba Bayramınız (Aman Aman) Mübarek Olsun
Kirve Bayramınız (Aman Aman Aman) Karalı Geçe
Malatya/Akçadağ Türküleri
Akçadağ'ın Düzüne Canım Oy Oy Gülüm Oy Oy
Buğday Ektim Yüzüne Canım Oy Oy (Gülüm Oy Oy)
Ben Gönlümü Kaptırdım Canım Oy Oy Gülüm Oy Oy
Bir Hayının Kızına Canım Oy Oy
(Bir Zalımın Kızına Gülüm Oy Oy)
Akçadağ Köyü Yazı Canım Oy Oy Gülüm Oy Oy
Şu Gelen Kimin Kızı Canım Oy Oy (Gülüm Oy Oy)
Beni Bir Güzel Vurdu Canım Oy Oy Gülüm Oy Oy
Açtı Galbime Sızı Canım Oy Oy (Gülüm Oy Oy)
Ekinler Ekiliyor Canım Oy Oy Gülüm Oy Oy
Bülbüller Ötüşüyor Canım Oy Oy (Gülüm Oy Oy)
Yarimden Mektup Gelmiş Canım Oy Oy Gülüm Oy Oy
Yüreğim Tutuşuyor Canım Oy Oy (Gülüm Oy Oy)
Kime Kin Ettin De Giydin Alları
Kime Kin Ettin De Giydin Alları
Yakın İken ırak Ettin Yolları
Mihnet İle Yetirdiğim Gülleri
Vardıp Gittin Bir Kötüye Yoldurdun
Sen Beni Sevseydin Arar Bulurdun
Zülüflerin Telinden Bağlar Dururdun
Madem Ayrılmakmış Senin Muradın
Niye Beni Ateşine Yandırdın
Sen Seni Topla Da Kuşağın Kuşan
Ayrılır Mı Senin Sevdana Düşen
Sefa Geldin Diye Sarıp Sarmaşan
Niye Benden Muhabbeti Kaldırdın
Hicrani'yem Der Ki Bakın Halına
Dağlar Dayanmıyor Ah-Ü Zarıma
Elim Ermez Oldu Kisp-Ü Karıma
Çünkü Gülyüzlümü Elden Aldırdım
Sabahtan Cemalin
Sabahtan Cemalin Seyran Eyledim
Eyledin Gönlümü Perişan Dilber
Hayli Demden Gezdim Gurbet Elleri
Kimseler Halimden Sormadı Dilber
Sensiz Garip Gönlüm Karar Eylemez
Eser Bad-ı Saba Zilfin Irganmaz
Sen Gidersen Dertli Gönlüm Eylenmez
Dedim Ver Bergüzar Telinden Dilber
Gamzeyi Zilifin Mis Gibi Kokar
Yarelerim Göz Göz Hışmınan Bakar
Cemalin Görenler Cenneti Neyler
Sandım Güneş Doğmuş Yüzünden Dilber
Sen İrfan Kuşusun Gider Gelmezsin
Gelir Bizde Baki Mihman Kalmazsın
Seni Uçuranlar Murad Almasın
Kim Seni Uçurdu Yuvandan Dilber
Abdal Pir Sultan'ım Cemalin Güzel
Katipler Oturmuş Vasfını Yazar
Naiblerin Saf Saf Yolunu Gözler
Benim İçin Kalma Yolundan Dilber
İki Keklik Seke Seke
İki Keklik Seke Seke (Gurban)
Bizim Eli Yol Eyledi
Guş Dilinden Bilmez İdim
Yar Beni Bülbül Eyledi
Yaradana Gurban Olam
Alınan Mı Alınan Mı
Altınların Korunan Mı (Lele)
İstedim De Vermediler
Gaçırayım Zorunan Mı
Şu Dağların Öte Yüzü
Güneş Vurur Erir Buzu
Seni Be Zalımın Kızı
Yüreğime Vurdu Sızı
Yaradana Gurban Olam
Alınan Mı Alınan Mı
Altınların Korunan Mı (Lele)
İstedim De Vermediler
Gaçırayım Zorunan Mı
Çalımıyım Çalımıyım (Lele)
Ben Çalının Dalımıyım
Eller Erdi Muradına
Ben Bir Bahtı Karalıyam
Yaradana Gurban Olam
Alınan Mı Alınan Mı
Altınların Korunan Mı (Lele)
İstedim De Vermediler
Gaçırayım Zorunan Mı
Malatya/Arapgir Türküleri
Arzusun Gıldığım Dilber
Arzusun Gıldığım(Çektiğim) Dilber
Dert Bana Yar Oldu Gel
Hasretinle Gara Bağrım
Yandı Büryan Oldu Gel
Hasretinden Nazik Bahtım
Şu Alemde Mayil Etmez
Alemin Zevki Sefâsı
Bana Zindan Oldu Gel
Lisanın Bildiğim Eller
Lebinden Emdiğim Ballar
Dost İle Sürdüğüm Demler
Küllü Yalan Oldu Gel
Ol Habibin Başı İçin
Gedübelde Tez Gelesin
Müddailer Demesinki
Kavli Yalan Oldu Gel
Ey Nesimi Can Nesimi
Hak Evinde Gülbenk Çeker
Arıdıp Galbim Evini
Haktan Ferman Oldu Gel
Dost Senin Aşkın Ateşin
Yaktı Yandırdı Beni
Pir Senin Mah Cemalin
Mahi Taban Oldu Gel
|